Onderzoek naar gevolgen inflatie

Eind september deed vakbond FNV onderzoek naar de gevolgen van inflatie voor Nederlandse huishoudens. Het onderzoek werd gehouden onder de leden van de vakbond. Ruim 28.000 mensen deden er aan mee. Drie inzichten komen uit dit onderzoek naar voren:

1. Zorgen over de toekomst en angst om schulden te maken.
2. Geldzorgen hebben grote effecten hebben op het leven van mensen.
3. Weinig vertrouwen in plannen kabinet.

Zorgen over de toekomst

Uit het onderzoek blijkt dat de geldzorgen zijn toegenomen: 68% van de respondenten maakt zich zorgen over toekomst. In het vorige onderzoek van de FNV in maart 2022, was dit nog maar bij 56% het geval. Vooral twintigers maken zich druk over hun financiële situatie. Daarnaast is een groot deel van de leden (46%) bang voor schulden.

Grote effecten

Een tweede belangrijk inzicht dat dit onderzoek heeft opgeleverd, is dat de groep die geld tekort komt aan het einde van de maand, is toegenomen tot 33% (was 29%). Mensen passen hun gedrag aan om rond te kunnen komen. Zo worden, naast besparingen op energie en boodschappen, ook minder of geen kleren gekocht door een kleine helft van de ondervraagden. Ook wordt steeds vaker een dokters- en tandartsbezoek overgeslagen. En bijna een kwart van de jongeren stelt het krijgen van kinderen uit.

Maaltijden overslaan

Bijstandsgerechten hebben ook grote geldzorgen en kampen met financiële problemen. Om dit te compenseren slaan zij maaltijden over (33% van de mensen in de bijstand) en besparen ze op boodschappen (82% van de bijstandsgerechtigden).

Weinig vertrouwen

Er is zeer weinig vertrouwen dat de kabinetsplannen voldoende zijn om de huidige problemen weg te nemen. Onder twintigers ligt dit vertrouwen nog lager.

Bronnen: FNV, Hart van Nederland

Het bericht Maaltijden overslaan om geldzorgen op te lossen is gepubliceerd op BijstandsBlues.

Bijstand in Nederland

Uit de 27 lidstaten van de Europese Unie, ligt de bijstand alleen in Nederland boven de armoedegrens. En 22 EU-lidstaten zitten ruim onder de armoedegrens. De EU heeft berekend dat 94,5 miljoen EU-burgers in armoede of op de rand van armoede leven. Dat is 20 procent van de bevolking in de Europese Unie.

Economisch onzekere tijden

Die situatie wordt er alleen maar slechter op, want veel inwoners zijn kwetsbaarder in deze economisch onzekere tijden. Energieprijzen en de inflatie bereikten dit jaar in Europa immers ongekende hoogtes. De Europese Commissie roept daarom alle lidstaten op om hun sociale stelsels bij te werken, zodat in 2023 meer dan 15 miljoen mensen niet langer door armoede worden bedreigd.

Nederlandse bijstand

Uit het rapport van Europese Commissie blijkt dat de Nederlandse bijstand (inclusief aanvullende regelingen en toeslagen) de inkomensgrens haalt om armoede te voorkomen. En die armoede kan volgens de Europese Commissie worden voorkomen als de bijstand 60 procent van het gemiddelde inkomen in het land bedraagt. Benadrukt wordt dat de overheidsfinanciën hierdoor niet in gevaar mogen komen. In Luxemburg, Denemarken, Italië en Ierland schommelt de bijstand 10 tot 20 procent daaronder. De toestand is het ergst zijn in Roemenië en Bulgarije. Daar ligt de bijstand ruim 80 procent onder de armoedegrens.

Maatregelen tegen armoede

De Europese Commissie (het dagelijks bestuur van de Europese Unie) komt met aanbevelingen waarin staat hoe de lidstaten het minimuminkomen in hun land kunnen moderniseren, het armoedebeleid kunnen verbeteren en ervoor kunnen zorgen dat meer mensen actief worden op de arbeidsmarkt.

Sociale hervormingen

Binnen de EU is zo’n 100 miljard euro beschikbaar voor sociale plannen. Ook uit het Europese Herstelfonds (750 miljard euro), dat de Europese economie uit de coronacrisis moest helpen, kan deels ingezet worden voor sociale hervormingen. Nu maakt tussen de 30 en 50 procent van de mensen die recht hebben op inkomenssteun daar geen gebruik van.

Meer mensen aan het werk

Ook vindt de Europese Commissie dat ten minste 78 procent van de bevolking tussen 20 en 64 jaar een betaalde baan heeft. Mensen in de bijstand zouden gemotiveerd moeten worden om naar werk te zoeken. De Europese Commissie beveelt aan om de bijstand en andere toeslagen, zoals voor openbaar vervoer, kinderopvang en zorg, niet meteen volledig af te schaffen zodra iemand betaald werk heeft. Het verlies van die extra hulp zou mensen kunnen ontmoedigen een baan te accepteren, omdat ze er in deze tijden financieel op achteruit zouden kunnen gaan.

Als laatste vindt de Commissie dat de bijstand niet bij één persoon (vaak de man) mag terechtkomen, maar verdeeld moet worden onder alle volwassenen binnen het huishouden. Dat zou de positie van vrouwen en jongeren versterken.

Aanbevelingen

De EU-lidstaten bepalen zelf hoe ze hun sociale zekerheid vormgeven. De Europese Commissie kan alleen aanbevelingen doen. Toch raadt de Commissie de lidstaten aan op korte termijn actie te ondernemen, zodat desastreuze gevolgen kunnen worden voorkomen.

Bronnen: Business AM, Europese Commissie, Europa Nu, De Volkskrant

Het bericht Nederlandse bijstand is de beste van Europa is gepubliceerd op BijstandsBlues.

Prinsjesdag 2022

Afgelopen 20 september was het Prinsjesdag en begon het nieuwe werkjaar van de regering. Het kabinet presenteerde de plannen voor komend werkjaar. Deze plannen zijn nog niet definitief, want de Eerste en Tweede Kamer moeten ze de komende maanden nog goedkeuren. De plannen kunnen dus nog veranderen. Toch zijn in dit artikel de belangrijkste veranderingen voor mensen met een bijstandsuitkering op een rijtje gezet.

Financiële gevolgen voor mensen met een bijstandsuitkering

Huishoudens krijgen het financieel gezien makkelijker in 2023. Met name de allerlaagste inkomens gaan er meer op vooruit dan de inkomens rond en boven modaal. Minima profiteren van de verhoging van de bijstand en de verlenging van de energietoeslag. Daarnaast hebben zij ook baat bij de verhogingen van de huur- en zorgtoeslag.

Verhoging minimumloon, bijstand en AOW

Het minimumloon, bijstandsuitkering en de AOW stijgen vanaf 1 januari 2023 met 10%. Dit is een historisch hoge stijging. Deze stijging komt bovenop de reguliere indexatie.

Netto krijgen gehuwden en samenwonenden met een bijstandsuitkering er €148 per maand bij en alleenstaanden in de bijstand gaan er €104 per maand op vooruit. De stijging wordt per 1 januari en deels per 1 juli doorgevoerd

Kostendelersnorm

Vanaf 1 januari wordt de kostendelersnorm wordt versoepeld, waardoor het ouders die leven van een bijstandsuitkering niet worden gekort, wanneer een thuiswonend kind 21 jaar wordt. Vanaf 2023 wordt het inkomen van kinderen tot 27 jaar niet mee berekend in de uitkering van huisgenoten. Ook voor de huurtoeslag geldt het inkomen van de thuiswonende kinderen niet meer mee.

Toeslagen

De huurtoeslag stijgt in 2023 met circa €17,- per maand. Daarnaast gaan de huren van sociale huurwoningen omlaag met gemiddeld €57,- per maand voor huishoudens met een inkomen tot 120% van het sociaal minimum.

De zorgtoeslag wordt eenmalig verhoogd met €412,-. Omdat de zorgtoeslag hoger wordt en het afbouwpercentage hetzelfde blijft, zijn er in 2023 meer huishoudens die recht hebben op zorgtoeslag.

Het kindgebonden budget voor het derde kind stijgt. Dit betekent dat iedereen die minder dan €37.700,- per jaar verdient er flink op vooruit gaat.

Financieel kwetsbare huishoudens ontvangen ook in 2023 de energietoeslag van €1300,-. Gemeenten kunnen al in 2022 €500,- euro van de energietoeslag voor 2023 uitkeren. Ook komt er een tijdelijk prijsplafond voor gas en elektriciteit. Dat betekent dat de overheid een deel van de energierekening betaald. Dit bekent voor een korting van ongeveer €2280,- per jaar per huishouden.

Bronnen: Consumentenbond, Nibud, NOS, Rijksoverheid, Stimulanz

Het bericht Prinsjesdag: Financiële gevolgen voor mensen met een bijstandsuitkering is gepubliceerd op BijstandsBlues.

Haagse aanpak van reïntegratie

In 2020 kreeg ruim tachtig procent van de mensen die intensief door de gemeente werden begeleid, een betaalde baan. Bureau Berenschot kwam tot die conclusie in een groot onderzoek naar de Haagse aanpak van reïntegratie. Duidelijk is dat Den Haag niemand wil laten vallen. De vraag is alleen of de Haagse manier om mensen te laten meedoen, niet wat is doorgeschoten.

Veel voorzieningen

Berenschot vond wel dat Den Haag een enorme hoeveelheid manieren heeft om mensen aan het werk te helpen. Zo zijn er ruim 150 basisvoorzieningen voor bijstandsgerechtigden en bijna 180 flankerende voorzieningen. Die aanpak kost veel geld: zo’n 50 miljoen euro voor reïntegratieprojecten en dat is ongeveer 3000 à 4800 euro per bijstandsgerechtigde. Dit zorgde voor gunstige cijfers in het bestrijden van werkloosheid, maar ook voor bloeiende economie van werkloosheidsbestrijders is ontstaan.

Taaltrainingen

Berenschot is van mening dat er vaker taaltrainingen moeten worden gegeven. Een van de grootste belemmeringen bij het vinden van het een baan is dat mensen het Nederlands niet goed machtig zijn. Ook zouden er vaker sancties moeten worden opgelegd aan mensen die niet willen.

Reïntegratie moet eenvoudiger

Volgens Berenschot is het Haagse beleid op de lange duur niet houdbaar is. De stad moet naar een eenvoudigere manier van reïntegratie. Van de 23.000 mensen die nu nog in de bijstand zitten, kan slechts een beperkt aantal nog worden begeleid naar een betaalde baan. Een flink deel staat te ver af van de arbeidsmarkt. Accepteer dat deze groep er is en help ze om andere zinvolle dingen te gaan doen, bijvoorbeeld in de vorm van vrijwilligerswerk.

Bronnen: AD, Omroep West

Het bericht Haagse aanpak van reïntegratie werkt, maar heeft een keerzijde is gepubliceerd op BijstandsBlues.

Gokker met bijstand

Mensen met een bijstandsuitkering hebben een inlichtingenplicht. Je bent verplicht om aan de gemeente alle informatie te geven die nodig is om vast te stellen of je (nog steeds) recht op een bijstandsuitkering. Dit houdt in dat je dus ook al je gokactiviteiten moet melden. Ze moeten een sluitende, verifieerbare gokadministratie bijhouden waarin staat vermeld hoeveel is uitgeven en wat de winst is. De winsten uit gokactiviteiten gelden namelijk als inkomsten. Vier mensen die dat niet hadden gedaan, werden bestraft door de gemeente Rotterdam. Ze hadden zich niet gehouden aan de inlichtingenplicht en moesten de uitkering voor de maanden waarin ze gokten, terugbetalen.

Gokken niet winstgevend

De rechtbank komt terug op haar eerdere rechtspraak en kiest een andere koers. Dat komt omdat gokken meestal niet winstgevend is en dat nagenoeg onmogelijk is om een gokadministratie bij de te houden. Het terugvorderen van de uitkering is bedoeld om extra inkomsten uit het gokken te repareren, maar volgens de rechtbank valt er bij deze groep mensen niets te repareren.

Nieuwe vuistregel

De rechtbank heeft zelf een nieuwe vuistregel opgesteld voor het berekenen van de gokwinsten. Deze vuistregel houdt in dat inkomsten uit het gokken gelijk worden gesteld aan de bedragen die bij het gokken zijn ingezet of in het casino zijn gepind. Simpeler gezegd: de opbrengst uit het gokken is gelijk aan de inzet.

Afwijken van de regel

Wanneer een gokker met bijstand weigert zijn medewerking te verlenen aan het onderzoek van de gemeente of als er concrete aanwijzingen zijn dat de bijstandsgerechtigde met het gokken meer heeft verdiend dan hij heeft verklaard, dan kan er van deze vuistregel worden afgeweken. Dan mag de gemeente wel overgaan tot terugvordering van de volledige bijstandsuitkering.

Bronnen: Dagblad 010, Rechtspaak, Schuldinfo, Telegraaf

Het bericht Gokker met bijstand hoeft uitkering niet terug te betalen is gepubliceerd op BijstandsBlues.

Evaluatie re-integratie- en participatiebeleid

De gemeenten Leidschendam-Voorburg, Voorschoten en Wassenaar hebben hun re-integratie- en participatiebeleid onderzocht. Deze inzichten worden door de gemeenten gebruikt om het nieuwe beleid vanaf 2023 verder vorm te geven. In de evaluatie is een combinatie van kwantitatieve en kwalitatieve onderzoeksmethoden gebruikt en is wetenschappelijke literatuur bestudeerd om te achterhalen welke inzichten daaruit naar voren komen.

Korte afstand tot de arbeidsmarkt

De gemeenten richtten zich in deze evaluatie op mensen in de bijstand met een korte afstand tot de arbeidsmarkt. Voor deze mensen zijn er diverse tools en trajecten om hen werkfit te maken, zoals sollicitatietrainingen, jobcoaches en scholing

Wat werkt nu écht?

Op de vraag “Wat werkt nu écht om mensen in de bijstand te helpen om een baan te vinden of op andere manieren te laten participeren?” is de conclusie dat persoonlijk contact leidt tot een verbetering van sociale en maatschappelijke participatie. Daarnaast vermindert het maken van (onbewuste) fouten, bijvoorbeeld als het gaat om aanleveren van papieren.

Suggesties

In de evaluatie zijn ook enkele suggesties genoemd.

• Richt begeleiding niet voornamelijk op de mensen met een korte afstand tot de arbeidsmarkt, maar ook op mensen met een langere afstand tot de arbeidsmarkt.
• Ontwikkel een aanbod van tools en trajecten voor specifieke doelgroepen, zoals voor hoogopgeleiden, statushouders en mensen met psychische problematiek.
• Weet wat werkt: maak de effectiviteit van tools en trajecten inzichtelijk, zodat effectieve trajecten ook meer ingezet worden.
• De nazorg (als een opleiding gaat volgen of een baan heeft gevonden) moet beter worden geregeld. Ook moet er contact gehouden worden met deze groep. Dit is essentieel om te voorkomen dat ze opnieuw in de bijstand belanden (herinstroom).
• Verwachtingsmanagement is belangrijk. Bijvoorbeeld als het gaat om mogelijkheden voor (bij)scholing. Maatwerk staat hierbij centraal.

Bronnen: Binnenlands Bestuur, Van Dam & Oosterbaan

Het bericht Wat werkt nu écht om mensen in de bijstand te helpen om een baan te vinden? is gepubliceerd op BijstandsBlues.

Instagram influencer

Sinds 2018 ontving de vrouw uit Krimpen aan den IJssel al een bijstandsuitkering. In maart 2019 kreeg de uitkeringsinstantie van de gemeente een tip dat de vrouw modellenwerk deed en kleding aanprees op Instagram. De vrouw beweert dat zij geen geld verdiende voor haar werk, maar alleen de kleding ontving. Toch moet zij de gemeente de bijstand terugbetalen.

Hoe het precies zit wordt uitgelegd op het Youtube kanaal van de AvdR

Op geld waardeerbaar

Haar activiteiten op Instagram en haar werkzaamheden als model voor een webwinkel zijn op geld waardeerbare activiteiten. Zij had hiervoor loon kunnen vragen. Ze heeft geen loon ontvangen, maar wel 22 kledingstukken. Kleding is op geld waardeerbaar.

Inlichtingenplicht

Door geen melding van haar werkzaamheden te maken heeft de vrouw haar inlichtingenplicht geschonden en wordt haar bijstandsuitkering teruggevorderd. De vrouw kon geen administratie te overleggen met een overzicht van alle activiteiten en opbrengsten. Omdat de vrouw die administratie niet gaf, kon de instantie niet bepalen hoeveel de activiteiten haar hadden opgebracht.

Bijstand terugbetalen

De uitspraak van de rechter was dat ze haar totale bijstand van 2018 tot en met 2019 moest terugbetalen à €16.108,20. Bovendien kreeg de vrouw een boete van €1236,- omdat zij de uitkeringsinstantie niet op de hoogte had gebracht van haar werkzaamheden.

Bronnen: FHM, Rechtspraak, RTL Nieuws

Het bericht Instagram influencer in de bijstand moet ruim €16.000 terugbetalen is gepubliceerd op BijstandsBlues.

Op Schouwen-Duiveland gaan er gemiddeld meer mensen uit de bijstand dan landelijk het geval is. Dat komt onder meer door inspanningen van de gemeente om mensen te begeleiden naar regulier werk. 

Meer mensen uit de bijstand

In 2021 daalde landelijk het aantal mensen dat moet leven van een bijstandsuitkering. De gemiddelde daling was in 2021, 2,4%. Op Schouwen-Duiveland was in datzelfde jaar de daling maar liefst 9,2%.

Re-integratie

De groep mensen die nu in een bijstandssituatie zit, is minder goed naar werk te begeleiden. Dit aandeel wordt relatief steeds groter. Voor de mensen die minder makkelijk aan een baan te helpen zijn, is sociaal ontwikkelbedrijf De Zuidhoek in Zierikzee gestart met het traject Startbloq begonnen. Doel van dit traject is om deze mensen te laten doorstromen van maatschappelijke participatie naar re-integratie. Ze gaan dan aan de slag bij reguliere werkgevers die een fatsoenlijk salaris betalen. Als de kandidaten daar niet terecht kunnen, worden ze geplaatst bij sociaal ontwikkelbedrijf De Zuidhoek.

Startbloq

Op dit moment zijn er 42 personen actief bij Startbloq. Deze mensen werken het aantal dagdelen dat past bij hun situatie. Zo werken er relatief veel personen die ook een inburgeringstraject volgen.

Bronnen: AD, PZC

Het bericht Op Schouwen-Duiveland gemiddeld meer mensen uit de bijstand is gepubliceerd op BijstandsBlues.

Onderzoek SEOR

Dat blijkt uit een cohortstudie van onderzoeksbureau SEOR. dat werd uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zien. Dit onderzoek heeft als om beter zicht te krijgen op patronen in werk, inkomenspositie en gebruik van voorzieningen van mensen in de Participatiewet. Onderwerp van het onderzoek waren mensen die tussen 2015 en 2018 instroomden in de Participatiewet. Deze groep werd vergeleken met personen die voor 2015 langdurig een bijstandsuitkering ontvingen.

Kans op werk

De kans op werk is het grootst in het eerste jaar waarin iemand een bijstandsuitkering ontvangt. Een kleine 20 procent werkte al deels op het moment dat ze bijstand ontvingen. Deze groep had de grootste kans om het helemaal zonder uitkering te redden. Minder dan de helft van de banen wordt langer dan 12 maanden behouden.

Minder inkomen

Meestal loont het om te gaan werken en betekende betaald werk ook meer inkomen. Maar bij ongeveer 20%, was er sprake bij een inkomensdaling. Dit waren vooral mensen die slechts een korte periode werkten. Vrouwen, jongeren en alleenstaande ouders gingen er gemiddeld het minst op vooruit.

Langdurig in de bijstand

Voor mensen die eind 2014 al langer dan 5 jaar in de bijstand zaten, veranderde er weinig. Het overgrote deel bleef werkloos. Slechts 7 procent vond een betaalde baan. Overigens waren deze banen vaak wel duurzaam (langer dan 12 maanden) en was het meestal een baan bij een sociale werkplaats.

Flexwerk

Uit het onderzoek werd ook duidelijk dat circa 60% van alle baanverliezen voortkomt vanuit een flexibel contract. De kans dat een bijstandsgerechtigde een flexibel contract krijgt, is gestegen. Dat komt waarschijnlijk doordat de arbeidsmarkt steeds flexibeler wordt.

Voorzieningen

Er wordt veel gebruik gemaakt van inkomensregelingen zoals huur-, zorg- en kindertoeslag. Dit gebruik neemt toe nadat men in de bijstand instroomt. Dat is bijzonder, omdat mensen vaak ook voordat ze leefden van een bijstandsuitkering al recht hadden op deze regelingen. Mensen die eind 2014 langer dan 5 jaar een bijstandsuitkering hadden, maakten het meeste gebruik van Wmo-voorzieningen. Dat komt omdat deze groep relatief vaak hulp nodig heeft om mee te kunnen blijven doen in de samenleving.

Meer middelen

Divosa, de vereniging van leidinggevenden in het sociaal domein, vindt dat er meer middelen moet komen om mensen die langdurig in de bijstand zitten, te begeleiden naar werk. Op dit moment worden gemeenten budgettair gestimuleerd om mensen zo snel mogelijk uit de bijstand te laten stromen. Hierdoor richten gemeenten zich op inwoners waarbij de kans op werk, het grootst is. En dat zijn mensen die nog maar kort in de bijstand zitten.

Bronnen: Binnenlands Bestuur, Divosa, Rijksoverheid

Het bericht Kans op werk het grootst in eerste jaar bijstand is gepubliceerd op BijstandsBlues.

Versoepelingen rondom terugvordering uitkeringen

Het kabinet kondigde onlangs een minder strenge bijstand aan en zal de uitkeringsregels gaan versoepelen. Maar er is meer. Zo staan er versoepelingen rondom terugvordering uitkeringen, op stapel. Bij de controle op uitkeringen en het bestraffen van fouten, moedwillig of per ongeluk, was wantrouwen de leidraad. Nu wordt het uitgangspunt dat de meeste mensen het goede willen doen en zal er worden uitgegaan van vertrouwen. De menselijke maat staat daarbij voorop.

Uitkeringen terugvorderen

Concreet betekent dit dat onterecht verkregen uitkeringen als de WW-, AOW- en bijstandsuitkering, nu met een maximale wettelijke termijn van twintig jaar kunnen worden teruggevorderd. Die termijn wordt verkort naar vijf jaar. Hierdoor wordt de last verdeeld tussen overheid en burger. Ook de Belastingdienst kan tot maximaal vijf jaar geleden aanslagen herzien.

Vertrouwen wordt de leidraad

De termijn van twintig jaar die nu geldt, gaat uit van wantrouwen en legt een grote bewijslast bij de burger. Een fout die je in het verleden hebt gemaakt, kan ervoor zorgen dat je geld moet terugbetalen. Maar soms maken mensen niet opzettelijk fouten. Pas bij aanwijzingen voor een bewuste overtreding, moeten de instanties dit verder onderzoeken.

Uitkering stopzetten

Nu is het voor uitkeringsinstanties lastig om een uitkering stop te zetten. Dat kan alleen als er een gegrond vermoeden is dat er iets niet klopt. In de nieuwe situatie wordt het makkelijker om een uitkering stop te zetten. Als er getwijfeld wordt aan de rechtmatigheid of als het niet lukt om met de ontvanger contact te krijgen, kan de uitkering worden beëindigd. Als je een bijstandsuitkering krijgt, mag je niet te lang in het buitenland zitten. Maar als de uitkeringsinstanties je niet kunnen bereiken op je Nederlandse adres, dan kunnen ze in de toekomst vanwege langdurig gebrek aan contact, de uitkering stoppen.

Bronnen: NRC, NU.nl, Radar, Volkskrant

Het bericht Versoepelingen rondom terugvordering uitkeringen. Uitgangspunt is vertrouwen! is gepubliceerd op BijstandsBlues.