Betaald werk naast de bijstand, vergroot de kans op financiële zelfstandigheid. Vooral uitzendwerk is een goede springplank. Maar aan de andere kant komen deze mensen ook vaak in financiële problemen door de manier waarop loon wordt verrekend met de uitkering.

Betaald werk

Betaald werk naast de bijstand kan een springplank zijn naar financiële zelfstandigheid voor mensen met een bijstandsuitkering. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht. Maar uit een ander onderzoek, dat van uitgevoerd is in opdracht van het UWV blijkt dat mensen die een uitkering met werk combineren vaak in financiële problemen komen door de manier waarop loon wordt verrekend met de uitkering.

Springplank zijn naar financiële zelfstandigheid

Betaald werk naast de bijstand verviervoudigt de kans dat iemand op den duur weer in zijn eigen onderhoud kan voorzien. Dit effect is het sterkst bij een uitzendbaan. Tot die conclusie komen sociologen van de Universiteit Utrecht na een breed opgezette studie, getiteld From Social Assistance to Self-Sufficiency: Low Income Work as a Stepping Stone, waarbij zij iedereen tussen de 28 en de 59 die in januari 2010 bijstand kreeg vier jaar hebben gevolgd. De oorzaak van de grotere kans op financiële zelfstandigheid ligt in het feit dat men sociale contacten via het werk opdoet en waaruit bijvoorbeeld informatie over vacatures vindt, je door betaald werk aanvullende vaardigheden opdoet en onderhoudt. Ook is het mogelijk dat dat de groep die naast de uitkering werkt bij werkgevers minder last heeft van het stigma dat soms aan het hebben van een bijstandsuitkering kleeft. Ook is het een signaal dat men betrouwbaar is en beschikt over basale werknemersvaardigheden. Dit springplank-effect is het sterkst bij uitzendwerk.

Gekort op uitkering

Mensen die naast de bijstand werken, worden daar financieel niet veel wijzer van. Het verdiende loon wordt verrekend met de uitkering. De hoofdregel is dat al jouw inkomsten worden gekort op je uitkering. In sommige gevallen worden de inkomsten niet gekort of worden gedeeltelijk ‘vrijgelaten’. Anders gezegd: sommige inkomsten mag je gewoon zelf houden. Maar dit blijft lastig, omdat mensen soms te weinig en dan weer te veel geld binnenkrijgen. Dat moeten ze terugbetalen en dat kan weer tot schuldproblemen leiden.

Financiële problemen

Een recent onderzoek in opdracht van het UWV getiteld Als verrekenen een beperking is laat zien dat mensen in de financiële problemen komen door de manier waarop loon wordt verrekend met de uitkering. Uit dit onderzoek blijkt dat één op de drie wil daarom niet meer uren werken of iets anders proberen als de huidige baan stopt. Een mogelijk verklaring is dat we te maken hebben met een flexibele arbeidsmarkt. Het systeem is ingericht op stabiele situaties, waarin iedereen elke maand hetzelfde verdient. Maar bij wisselende uren of wekelijkse loonbetaling is dat steeds minder vaak het geval. En hoe langer in de bijstand, hoe kleiner de kans wordt op financiële zelfstandigheid.

Uitzendwerk als screening

Bijstandontvangers die naast de uitkering werken hebben een hogere kans op duurzame financiële zelfstandigheid hebben dan degenen die dat niet doen. Het effect is bij uitzendwerk het sterkst. Het ‘uitzendeffect’ werd eerder ook aangetroffen in Duits en Oostenrijks onderzoek. Er zijn verschillende verklaringen denkbaar, die elkaar niet uitsluiten. Wellicht komt het doordat werkgevers uitzendwerk gebruiken om mensen te screenen voordat zij hen definitief inhuren. Daarnaast zijn uitzendbureau waarschijnlijk ook efficiënter in het matchen van het aanbod met de wensen van werkgevers, beter in gerichte training en begeleiding aan bijstandontvangers of slagen ze erin veel bijstandontvangers aan te trekken met goede baankansen.

Bronnen: Binnenlands Bestuur, FD, UU, UWV