Bij het opsporen van bijstandsfraude gaan gemeenten verschillend te werk. Volgens experts leidt die verschillende aanpak tot willekeur. Dat blijkt uit onderzoek van Investico voor weekblad De Groene Amsterdammer en dagblad Trouw.

Heb je recht op een uitkering?

Als je een bijstandsuitkering ontvangt, mag de gemeente controleren of je daar wel recht op hebt. Gemeenten hebben veel vrijheid in het interpreteren van de Participatiewet. In de ene gemeente krijgen mensen loopbaanbegeleiders en persoonlijke gesprekken terwijl de andere gemeente zich met name richt op het opsporen van fraudeur. Ook bij die opsporing wordt verschillende te werk gegaan. Sommige gemeenten doen slordig onderzoek, gebruiken ongeoorloofde opsporingsmethoden of gaan selectief om met bewijsmateriaal.

Controlebevoegdheden

Dit komt onder meer doordat de controlebevoegdheden in de Participatiewet heel breed zijn. Daarnaast heb je als handhaver geen opleiding nodig. Je leert het vooral in de praktijk en er is geen wettelijke opleidingsverplichting. De handhavers mogen naar eigen inzicht diverse onderzoeksmethoden inzetten: van het opvragen van elektriciteits- en waterverbruik tot pintransacties en belastinggegevens. Ook mogen ze onaangekondigd een huisbezoek afleggen en een buurtonderzoek doen. Dit alles zonder tussenkomt van OM of een rechter. Pas in uitspraken van de rechtbank wordt in specifieke gevallen duidelijk wat mag en niet.

Opsporen van bijstandsfraude

De invoering de Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-Wetgeving (de Fraudewet) werd in 2013 ingevoerd. Dit was een keerpunt in het opsporen van bijstandsfraude. Bovendien werd de ondergrens om een bijstandsfraudezaak te behandelen in het strafrecht, verhoogd van €6000,- €50.000,- aan vermeende fraude. Dat betekent dat fraude onder de €50.000,- niet langer als strafbaar feit wordt vervolgd, maar als overtreding wordt gezien. De gemeente mag zelf bepalen hoe die het naleven van de bijstandsregels controleert en hoe handhavers omgaan met gemaakte fouten, die bijstandsontvangers bewust of onbewust maken.

Landelijke cijfers

Het is niet bekend hoe vaak gemeenten de regels overtreden. Er zijn geen landelijke cijfers over klachten of problemen over de handhaving. Ook komen lang niet alle zaken waarin de gemeente fouten maakt, voor de rechter. Ook gelden er geen consequenties voor gemeenten die de regels overtreden.

Bronnen: De Groene, Platform Investico, Trouw