Het gebruik van de ‘fraudescorekaart’, een omstreden methode om fraude met bijstandsuitkeringen op te sporen, blijkt toch nog tot voor kort in gebruik bij een aantal gemeenten.
Bijstandsfraude
Ben je alleenstaand, laag opgeleid en woon je in woonwagen? En werk je als kapper, taxichauffeur of heb je een schoonmaakbedrijf gehad? Dan is volgens de berekening van deze fraudescorekaart de kans groot dat je bijstandsfraude pleegt.
Fraudescorekaart
Deze fraudescorekaart was vijftien jaar in gebruik bij 158 Nederlandse gemeenten. In 2020 besloot de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) hiermee te stoppen, omdat het systeem de privacyregels van burgers schendt en dus onwettig is. Maar in Houten, IJsselstein, Lopik en Nieuwegein werd een afgeleide versie van deze scorekaart (de zogenaamde DPS-Matrix) nog gebruikt bij opsporen van fraude door mensen met een bijstandsuitkering. Dit blijkt uit onderzoek van journalistencollectief Lighthouse Report, radioprogramma Argos en NRC. Ze deden een beroep op de Wet openbaarheid bestuur (Wob). Naar aanleiding van dit onderzoek, hebben deze vier gemeenten het gebruik van de fraudescorekaart inmiddels gestaakt. In nog één andere gemeente is de fraudescorekaart zelfs nog altijd actief. Het is niet duidelijk in welke gemeente dat is.
Bijstandsfraude
De fraudescorekaart werd in 2003 ontwikkeld onder toenmalig staatssecretaris Mark Rutte van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De scorekaart diende als een instrument dat moest helpen bij de handhaving van de bijstandsregels.
Strafpunten
De scorekaart bestond uit een vragenlijst. Aan de antwoorden waren punten gekoppeld. De kaart profileerde bijvoorbeeld op beroep, woonsituatie, opleidingsniveau, geslacht en de wijk waarin je woont. Woonwagenbewoners kregen standaard 700 punten, huiseigenaren 0 punten. Was je kunstenaar van beroep, dan kreeg je geen puntenKappers kregen 350 punten. En vrouwelijke kappers kregen vanwege hun geslacht 10 procent meer punten dan mannen. Hoogopgeleiden en mensen uit een betere wijk kregen een korting op punten. Boven de 950 punten gingen de alarmbellen af en had je 983 punten dan was er zo goed als zeker sprake van bijstandsfraude.
Aanvankelijk stonden ook ‘allochtoon’ en ‘autochtoon’ als risicoprofiel vermeld, maar in de versie die Argos werd dit niet meer gebruikt bij het vaststellen van de score.
Risicoprofielen
Het gebruik van de fraudescorekaart en de DPS-Matrix zijn in de loop der tijd niet meer bijgewerkt. Hierdoor werden tot en met 2022 bijstandsaanvragen gewogen op basis van risicoprofielen die twintig jaar geleden zijn opgesteld. In 2008 probeerden onderzoekers van de Erasmus Universiteit in Rotterdam te achterhalen of de aannames in de scorekaart nog klopten, maar dat onderzoek mislukte vanwege de gebrekkige data.
Hoe scoor jij?
Wil je weten wat jouw score is? Lighthouse Reports heeft een online versie van de fraudescorekaart gebouwd. Op deze manier kan je zelf kijken hoe jij scoort. Ga hier naar de online scorekaart.
Bronnen: NOS, NPORadio 1, NRC, Pen, Trouw, VPRO
