Wat is de beste manier om mensen met een bijstandsuitkering te begeleiden richting participatie of uit te laten stromen naar betaald werk? De langverwachte resultaten van een proef met de bijstand in vijf gemeenten zijn niet wereldschokkend. Toch zijn de resultaten voor Groningen en Wageningen voldoende reden om de ingezette aanpak voort te zetten.
Proef met de bijstand
Vijf gemeenten -Deventer, Groningen, Nijmegen, Utrecht en Wageningen- hebben deze week de onderzoeksresultaten gepresenteerd van het vertrouwensexperiment dat zijn uitgevoerd hebben om mensen met een bijstandsuitkering te begeleiden. De overall conclusie is dat persoonlijke aandacht loont. Bijstandsgerechtigden die meer begeleiding krijgen in de zoektocht naar werk of anderszins een rijkere invulling van het leven vinden soms (net iets) vaker werk, gaan soms ook op het gebied van welzijn vooruit en waarderen de gemeentelijke dienstverlening meer. Vooral in Groningen en Wageningen was het effect positief.
Participatiewet
De experimenten begonnen eind 2017, nadat het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid toestemming gaf om te experimenteren. De Participatiewet die in 2015 werd ingevoerd is gericht op verplichtingen en sancties. In de experimenten werd onderzocht of het beter werkt als je mensen vrijer laat, of juist meer begeleidt. De zes gemeenten probeerden met deze proef erachter te komen of de Participatiewet doeltreffender kan worden uitgevoerd en beter kan aansluiten bij de praktijk. De kritiek op de wet in zijn huidige vorm, is dat deze te complex en bureaucratisch is en met weinig ruimte biedt voor maatwerk en vormen van begeleiding waarbij de bijstandsgerechtigde zélf meer regie krijgt.
Experimenteren met de bijstand
De gemeente Utrecht, Wageningen, Deventer, Groningen en Nijmegen en Tilburg voerden tussen 2017 en 2019 de proeven uit. Vijf gemeenten presenteren vandaag de resultaten. Tilburg presenteert medio mei de onderzoeksresultaten. De onderzoeksopzet verschilde per gemeente, maar het doel om mensen vanuit de bijstand effectiever aan werk te helpen, is hetzelfde. Alle onderzoeken hanteerden in ieder geval minder regels, en in veel gevallen verviel de sollicitatieplicht. Ook werd er gekeken naar het effect: worden mensen gelukkiger en zelfredzamer, of juist niet?
Groningen
In Groningen zijn de resultaten bescheiden en de bijstandsgerechtigden zijn er in ieder geval niet op achteruit zijn gegaan. In het experiment werd aangetoond dat bijverdienen en extra begeleiding, leidde tot meer welbevinden zelfredzaamheid en vertrouwen in anderen en de overheid. De gemeente concludeert dan ook: individueeel maatwerk en positieve aandacht werkt, net als financiële prikkels.
Deventer
In Deventer leidde intensievere begeleiding tot meer uitstroom naar een baan. Ook is de tevredenheid over de gemeentelijke dienstverlening toegenomen. ‘Aandacht werkt’, concluderen de onderzoekers.
Nijmegen
De onderzoeksresultaten in Nijmegen zijn weinig bemoedigend. Het proef met de bijstand leverde geen bewijs dat een regelarme bijstand leidt tot meer uitstroom naar werk of deeltijdwerk. Ook leidde het experiment niet tot meer maatschappelijke integratie of tot een hoger welzijn. Wel krijgen de bijstandsgerechtigden meer vertrouwen in de begeleiding door de gemeente. Wel solliciteerde men in Nijmegen vaker en zat men psychisch beter in zijn vel.
Wageningen
In Wageningen vond men door de extra begeleiding en eigen regie en vertrouwen 2,5 keer een baan dan zonder deze maatregelen. Die conclusie trekt de gemeente Wageningen na een proef. Ook ten aanzien van gezondheid, welbevinden en sociaal vertrouwen werden positieve effecten aangetoond. Wageningen is enthousiast en wil graag verder gaan met het experiment.
Utrecht
In Utrecht leverde de proef met de bijstand licht positieve resultaten op. Bijstandsgerechtigden die zelf meer de regie krijgen om een baan te zoeken en niet meer aan de sollicitatieplicht hoeven te voldoen of moeten deelnemen aan activiteiten van de gemeente, hebben een grotere kans op het vinden van een vaste baan. Dit geldt niet voor laagopgeleiden en langdurig werklozen. Zij hebben juist extra hulp en persoonlijke begeleiding nodig.
Analyse van dit experiment
Het Centraal Planbureau (CPB) is gevraagd om een landelijke analyse te maken op basis van de onderzoeksresultaten van de zes gemeenten. Staatssecretaris Van Ark van Sociale Zaken zal dan reageren op de resultaten.
Meer proeven in de bijstand
Naast dit vertrouwensexperiment wordt op vele andere manieren geëxperimenteerd met de bijstand om te kijken wat het beste werkt om mensen aan een baan te helpen, zelfredzaam te maken en het welbevinden van de bijstandsgerechtigen de bevorderen: van gratis rijlessen en basisbanen tot het hulp bij het vinden van vrijwilligerswerk en gratis kinderopvang voor eenoudergezin in de bijstand.
Bronnen: Binnenlands Bestuur, Gelderlander, NOS, RTL Nieuws, SER, Telegraaf, Universiteit Utrecht, Volkskrant
