Het bijstandsbeleid is in geen enkele gemeente gelijk. Sterker nog de verschillen zijn enorm groot en dat leidt tot groot onbegrip bij bijstandsgerechtigde. Dat is onwenselijk, vinden Melissa Sebrechts en Thomas Kampen. Zij pleiten voor meer openheid over het hoe en waarom van die verschillen.
Decentralisatie
De regels met betrekking tot de bijstand verschillen per gemeente. Dit komt omdat sinds de decentralisatie in 2015 iedere gemeente zelf mag beslissen hoe het met de bijstandsgerechtigde inwoners omgaat.
Uit de bijstand
Welke regels het beste werken om mensen uit de bijstand te helpen is onderzocht door Melissa Sebrechts postdoctoraal onderzoeker en door Thomas Kampen, universitair docent aan de Universiteit voor Humanistiek. Zij deden een onderzoek naar het gemeentelijk bijstandsbeleid van 48 gemeenten en hebben juist die gemeenten onderzocht die volgens het CBS de meest ‘extreme’ verschillen vertonen qua aantal bijstandsgerechtigden in re-integratietrajecten en opgelegde sancties. De onderzoekers kwamen tot vier bijstandsregimes.
Vier bijstandsregimes
- Activerend regime: Een combinatie van veel plichten en veel rechten
- Faciliterend regime : Veel rechten, maar weinig plichten.
- Sanctionerend regime kent veel plichten en weinig rechten. De tegenprestatie is verplicht en handhaving op verplichting. Er is weinig recht op hulp bij het vinden van een passende tegenprestatie
- Laissez-faire regime, dat weinig rechten en weinig plichten kent.
Grote verschillen in bijstandsbeleid
Er zijn grote verschillen in het bijstandsbeleid. Tussen de bestudeerde gemeenten zat er één die twintig uur per week werken als tegenprestatie eiste, maar ook één die het op een eenmalige vier uur hield. Ook de inkomensondersteunende maatregelen verschilden van 100 euro tot wel 500 euro per jaar. Sebrechts en Kampen vinden die grote verschillen onwenselijk omdat de bijstandsgerechtigden het niet begrijpen en het als willekeurig ervaren. Er is weinig draagvlak voor verschillen tussen gemeenten. Niemand weet waarom het bijstandsbeleid is gedecentraliseerd. Het voelt als onrecht. Bovendien voelt deze groep sowieso al een behoorlijke afstand tot de overheid en hebben weinig vertrouwen in de gemeente.
Waarom zijn er verschillen in bijstandsbeleid?
De overheid laat verschillen tussen gemeenten toe zodat zij hun beleid kunnen afstemmen op de lokale omstandigheden. Zo verschilt de arbeidsmarkt per regio. Als een gemeente het beleid beter kan afstemmen op die lokale omstandigheden, kan het bijstandsbeleid effectiever en efficiënter uitgevoerd worden verschillen tussen gemeenten te begrijpen. Sebrechts en Kampen pleiten daarom voor meer onderbouwing en transparantie in de verschillen tussen gemeenten en van de keuzes voor dit beleid.
Bronnen: Binnenlands Bestuur, Trouw, Universiteit voor Humanistiek
